ارزش‌هایی مثل خمس، زکات، صدقه و انفاق برای از بین بردن فاصله‌های طبقاتی و بی‌عدالتی‌های اجتماعی و احیای روح ایمان و برادری میان مسلمانان قرار داده شده است. ضمن اینکه این ارزش‌های معنوی که نوعی ایثار و از خودگذشتگی در خود نهفته دارد باعث دستیابی انسان به محبت‌های الهی می‌شود. خداوند متعال در آیه ۹۲ سوره آل‌عمران می‌فرماید: «لَن تَنَالُوا الْبرَّ حَتَّی‌’ تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنفِقُوا مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللَهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ شما به خوبی و نیکی أبداً نمی‌رسید مگر آنکه از آنچه را که دوست دارید انفاق کنید؛ و هر چیزی را به هر کیفیّتی انفاق کنید، خداوند تحقیقاً بدان مطّلع است» (آل عمران/ ۹۲).

همچنین در آیاتی از قرآن، برای ثواب انفاق، ضریب بالایی در نظر گرفته شده است، از جمله آنکه در آیۀ ۲۶۵ سورۀ بقره فرمود: «وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِیتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّهٍ بِرَبْوَهٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»؛ «و (کار) کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا و تثبیت (ملکات انسانی در) روح خود، انفاق می‌‏کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد و باران‌های درشت به آن برسد، (و از هوای آزاد و نور آفتاب به حد کافی بهره گیرد) و میوه خود را دو چندان دهد (که همیشه شاداب و با طراوت است)؛ و خداوند به آنچه انجام می‏ دهید آگاه است.»

در این آیه، انفاق در راستای تلاش برای رسیدن به رضایت‌های خداوند و تثبیت ملکات مثبت نفسانی معرفی شده است؛ بنابراین انسانی که به دنبال رشد است، سعی می‌کند انفاق خود را در مسیر رضایت خداوند تعریف کند تا هم حظّ معنوی ببرد و هم حظّ نفسانی. هستند افرادی که از روی ارزش‌های انسانی انفاق و دستگیری می‌کنند، اما کاری به ثواب و نیت‌های معنوی ندارند؛ در حالی که همین انسان اگر نیت خود را خدایی کند، بهره‌های معنوی هم نصیب او می‌شود و بر قبر و قیامت او نیز تأثیرگذار خواهد بود. خداوند در آیۀ ۲۶۶ برای کسانی که اینچنین انفاق می‌کنند، اینطور ثواب در نظر گرفته است «مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ‏ فی‏ کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم‏»؛ یعنی «مَثَل آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق مى‏ کنند، مانند دانه‌‏اى است که هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خدا براى هر که بخواهد چند برابر مى ‏کند و خدا بسیار عطا کننده علیم است.»

بعد در مقابل آن، خداوند دربارۀ کسانی که به ریا انفاق می‌کنند، مثال دیگری می‌زند و می‌فرماید «أَیَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّهٌ مِنْ نَخِیلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِیهَا مِنْ کُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْکِبَرُ وَلَهُ ذُرِّیَّهٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ»؛ یعنی «آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر درختان آن، نهر‌ها بگذرد، و برای او در آن (باغ)، از هرگونه میوه‌ای وجود داشته باشد، در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی (کوچک و) ضعیف دارد، (در این هنگام) گردبادی (کوبنده)، که در آن آتش (سوزانی) است، به آن برخورد کند و شعله ور شود و بسوزد؟! (همین طور است حال کسانی که انفاق‌های خود را، با ریا و منت و آزار، باطل می‏ کنند). این چنین خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌کند، شاید بیندیشید (و با اندیشه، راه حق را بیابید)! (۲۶۶)

بعد خداوند در آیات بعد به مؤمنان می‌فرماید از قسمت‌های پاکیزۀ اموالتان و از منابع غذایی و معدنی و … انفاق کنید و بعد در آیۀ ۲۶۸ می‌فرماید «الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَهً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»؛ یعنی «شیطان، شما را (به هنگام انفاق)، وعده فقر و تهیدستی می‌دهد، و به فحشا (و زشتی‌ها) امر می‌‏کند، ولی خداوند وعده آمرزش و فزونی به شما می‏‌دهد، و خداوند، قدرتش وسیع، و (به هر چیز) داناست. (به همین دلیل، به وعده‌های خود، وفا می‌‏کند). به این علت است که خداوند می‌فرماید در گشایش و تنگدستی انفاق کنید. در آیۀ ۱۳۴ سورۀ آل عمران دربارۀ یکی از اوصاف متقین می‌فرماید «الَّذینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ…»؛ یعنی اینها افرادی هستند که در گشایش و تنگدستی انفاق می‌کنند؛ لذا در احادیثمان تأکید شده در هنگام تنگدستی صدقه دهید تا خداوند رزق شما را بیفزاید. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود «إنّی لأمْلَقُ أحْیاناً فَاتاجِرُ اللَّهَ بالصَّدَقَهِ»، هرگاه نادار و تنگدست مى‌شوم، به وسیلۀ صدقه با خدا معامله مى‌کنم». (کشف الغمه فی معرفه الأئمه (ط – القدیمه)، ج‏۲، ص ۲۰۵)

منبع: تسنیم