به جز پیامک‌های ارسالی که حتماً همه شما این روز‌ها دیده‌اید، مغازه‌ها هم پر از تبلیغ جمعه سیاه و بلک فرایدی است.
«دوست عزیز فقط ۵ ساعت مونده از دست نده.» «بدو بدو دیر شده.» «انتخابت صورتیه یا قهوه‌ای نباید بلک فرایدی رو یادت بره.» «با تخفیف‌های سیاه جمعه هیجان‌انگیزتر شد» «۷۰ درصد تخفیف ویژه بلک فرایدی روی همه محصولات» «سیاه جمعه ما رو از دست ندهید.» حتماً شما هم این روز‌ها از این پیام‌ها زیاد دریافت کرده‌اید، پیامک‌هایی که گاهی چنان با لحن صمیمی و با اسم کوچک صدایتان می‌کند که متعجب می‌شوید. پیام اصلی همه آن‌ها یکی است؛ بدو بدو خرید کن که اگر جا بمونی چیز عجیب و غریبی را از دست می‌دهی و رسماً بدبخت می‌شوی. چرا! چون آنقدر قیمت‌ها ارزان شده که دیگر بهتر از این گیرت نمی‌آید، اما واقعیت این حراج‌ها چیست؟ اصلاً سیاه جمعه که مدتی است مد شده و یک حراج معروف در کشور‌های غربی است چگونه به فرهنگ ما راه یافته؟ اگر این مناسبت آنقدر مهم شده پس چرا در دیگر مناسبت‌های ملی‌مان چنین حراج‌های شگفت انگیز یا تبلیغ‌شان را نمی‌بینیم؟ مثلاً چرا برای عید نوروز کسی این‌طور حراج نمی‌زند و اتفاقاً قیمت‌ها معمولاً بیشتر هم می‌شود یا مثلاً چرا به مناسبت شب یلدا این‌همه تخفیف شگفت انگیز داده نمی‌شود و جدای همه این‌ها شکستن قیمت‌ها تا چه حد واقعی است؟
پیامک‌های اغراق شده مد سیاه جمعه
به جز پیامک‌های ارسالی که حتماً همه‌تان این روز‌ها دیده‌اید، مغازه‌ها هم پر از تبلیغ جمعه سیاه و بلک فرایدی است. حالا اگر نمی‌دانید بلک فرایدی چیست و چطوری جای خودش را در تبلیغات باز کرده، اول برای‌تان قصه مختصرش را می‌گویم. جمعه سیاه در کشور‌های دیگر مثل کشور‌های اروپایی و بویژه امریکا یک ماه مانده به کریسمس برگزار می‌شود و فروشگاه‌ها اقلام زیادى را حراج می‌کنند. مردم براى خرید هجوم می‌برند و تراز مالى از قرمز یعنی همان ضرر به سیاه یا همان سود تبدیل می‌شود و جا براى سفارش‌های سال بعد باز می‌شود. خیلى مردم در همین زمان عیدى‌های‌شان را می‌خرند.
«همه‌اش این روز‌ها دنبال راهی بودم که پیام‌های بلک فرایدی روی گوشی‌ام نیاید. این همه تبلیغ مصرف‌زدگی را نمی‌فهمم.» سحر این حرف‌ها را می‌گوید و معتقد است این پیام‌ها چیزی جز تشویق به مصرف‌گرایی نیست و چرا تا آدم نیاز به وسیله‌ای ندارد باید الکی خرید کند و این مد بلک فرایدی هم چیزی جز تبلیغ مصرف‌گرایی نیست: «می‌بینم این تبلیغات خیلی روی دوروبری‌هایم اثر گذاشته، تازه از دست این پیام‌ها کلافه بودم که پیامک‌های دوستانم هم شروع شد که می‌گفت سحر حاضری برویم فلان جا خرید؟ اگر نیایی ضرر می‌کنی و از دست می‌دهی و از این حرف‌ها. وقتی می‌گفتم احتیاجی به چیزی ندارم و به نظرم این پیام‌ها هم بیشتر از اینکه واقعی باشد اغراق شده است با تعجب می‌پرسیدند یعنی نمی‌خواهی توی بلک فرایدی خرید کنی؟ و من جواب می‌دادم نه، چون چیزی نیاز ندارم. دوستان از جوابم چنان متعجب می‌شدند، مثل اینکه از بچگی توی بلک فرایدی درحال خرید بوده‌اند و امسال اگر دوست‌شان جا بماند خیلی بد می‌شود. راستش من اصلاً این حراج‌های عجیب وغریب که از فرهنگ‌های دیگر کپی‌برداری شده را نمی‌فهمم. همین‌طور این همه مصرف‌گرایی را که به ضرر کره زمین است.»
حمید، اما ترجیح می‌دهد در روز‌هایی مثل همین روز‌های حراج خرید کند و اصلاً هم عیبی در روز‌های این‌طوری نمی‌بیند: «این‌ها مناسبت‌های جهانی است و اصلاً بد نیست ما هم در آن‌ها نقشی داشته باشیم. این‌ها آدم را به شور و هیجان می‌آورد و حال خوبی به آدم می‌دهد. شاید مثلاً بعداً ما برای عید نوروز این‌کار را بکنیم و هرچند تخفیف‌هایی که ما در این روز‌ها می‌گیریم چندان جدی نیست. اما کم کم همین هم درست می‌شود و کاسب‌ها یاد می‌گیرند از عرف جهانی پیروی کنند.»
حراج صوری نه واقعی
«این‌ها بلک فرایدی نیست. چنان پیامک بلک فرایدی میاد فلان جا ۲۰ درصد، جای دیگر ۵۰ درصد. انگار اصلاً نمی‌دونند بلک فرایدی یعنی چی؟ این حراج آنقدر در کشور‌های دیگر جدی است که مثلاً ته مغازه کفش فروشی را مردم جارو می‌زنند و فردا دوباره پر می‌کنند نه اینکه قیمت‌ها را ببری بالا بعد رویش حراج الکی بذاری بهمون بندازی.» این‌ها را هم شیما می‌گوید: «این روز‌ها دیگه طلافروشی‌ها و شرکت‌های اینترنتی هم حراج بلک فرایدی گذاشته بودن، اما در عمل چیزی نمی‌دیدی ده بیست درصد تخفیف الکی که اصلاً ارزش این همه پیامک و تبلیغ را نداشت.»
محمد هم می‌گوید: «همشون یاد گرفتن تا فلان درصد تخفیف. بعد میری سراغشون می‌بینی همه چی پنج درصد و ده درصد تخفیف خورده. یه دونه جنس خیلی بد و بی‌کیفیت هم گذاشتن یه گوشه گذاشتن هفتاد درصد. خدایی‌اش این اسمش حراج است؟ اسمش بلک فرایدی یا جمعه سیاه یا هرچیزی است؟ چرا مردم را نسبت به هر چیزی حتی حراج ناامید و بی‌اعتماد می‌کنند؟ اصلاً اصل بلک فرایدی اینه که انبارت رو از اجناس باقیمانده خالی کنی نه اینکه به اسم حراج کلاهبرداری کنی یا مخصوصاً قیمت‌ها رو قبل از حراج بالا ببری بعد کم کنی.»
سعیده هم از این رسم‌هایی که این روز‌ها مد شده گلایه‌مند است: «من خیلی بلک فرایدی بلد نیستم چیه این پیامک ها؟ این‌جوری که داره پیش میره باید کم کم کلاس آموزش فرهنگ هالووین و ولنتاین هم بریم و بلک فرایدی هم یاد بگیریم. مگر همین عید نوروز خودمان یا شب چله چه عیبی دارد که باید به این چیز‌ها بند کنیم؟»
نازنین ساکن فرانسه است و درباره بلک فرایدی بیشتر توضیح می‌دهد: «یکی از جدی‌ترین حراج‌ها در کشور‌های غربی همین حراج است و با اینکه من بیشتر سایت‌های حراج را در طول سال پیگیری می‌کنم، اما این حراج از جدی‌ترین تخفیف‌های طول سال است. اگر برای این حراج حضوری مراجعه کنی و به سایت‌ها توجه نکنی اجناس خیلی ارزانی پیدا می‌کنی البته جدی‌تر از این در امریکا چنین تخفیف‌هایی هست، اما در اروپا هم یکی از حراج‌های واقعی است و از پنج روز قبل جمعه شروع می‌شود و در این پنج روز حراج واقعی را می‌بینی.»
هیچ جا حراج واقعی وجود ندارد
امید مغازه‌دار است و در یکی از پاساژ‌های معروف شهر تهران کار می‌کند. او هیچوقت خودش را درگیر این جور چیز‌ها نمی‌کند: «ببینید حتی توی کشور‌های دیگر همین جمعه سیاه هم چیزی جز تبلیغ شرکت‌های تجاری و تشویق مردم به خرید بیشتر نیست. همه این‌ها برای این است که اجناس بیشتر و بیشتر فروخته شود وگرنه جنس‌های ناب و آس در غرب هم این‌طور حراج جدی نمی‌خورد. حالا من کاری به کشور‌های دیگر ندارم، اما این حراج‌ها در کشور ما متأسفانه اصلاً واقعی نیست همین همکار‌های خودم را می‌بینم قیمت‌ها را بالا می‌برند بعد رویش تخفیف می‌زنند مثلاً یک جنسی را که سه تومان است می‌زنند پنج تومان و بعد رویش تخفیف می‌زنند یا از توی انبار جنس‌های به درد نخور را می‌آورند بیرون بعد تخفیف ۷۰ درصد رویش می‌گذارند. یا همین برند‌های ایرانی که روی جنس‌های‌شان ده یا بیست درصد تخفیف می‌گذارند این‌ها واقعاً حراج واقعی نیست که برایش این همه تبلیغات می‌شود. هر برندی این تبلیغات را می‌گذارد برای اینکه از بقیه عقب نماند. کاش روزی در مناسبت‌های ملی حراج واقعی بگذاریم، حراجی که بتواند اعتماد همه را جلب کند و به سیاهی و سفیدی حراج هیج کشور دیگری نباشد.»
شاید برای همین هم حتی در برخی از کشور‌های اروپایی این روز‌ها کمپین‌هایی راه انداخته شده که مردم را تشویق می‌کند در جمعه سیاه لباس نخرند تا هم هوای جیب خودشان را داشته باشند و هم به محیط زیست احترام بگذارند چرا که خرید هر لباس اضافه کره زمین را به خطر خواهد انداخت.
منبع: روزنامه ایران