نگاهی به آمار داوطلبان آزمون‌های سراسری هر ساله نشان می‌دهد که بجز در نظر گرفتن نیاز کشور در پذیرش دانشجویان مسائلی مانند مد و جایگاه خانوادگی نیز در انتخاب رشته داوطلبان ورود به آموزش عالی دخیل است.
پیروی از مد یا نیاز کشور در پذیرش دانشجو؟، این ابهامی است که با اولین نگاه به آمار داوطلبان آزمون سراسری در ذهن هر فردی ایجاد می‌شود که داوطلبان ورود به آموزش عالی برچه اساس انتخاب رشته خود را انجام می‌دهند؟ آیا درگیر پیروی از مد و جایگاه خانوادگی یک رشته هستند یا به نیاز کشور به رشته خاصی فکر می‌کنند.
مسؤولان چطور؟ آیا مسؤولان هم در دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون‌ها نیاز کشور به رشته‌ها را در نظر می‌گیرند یا مسائل دیگری مدنظر قرار می‌گیرد.
موضوع مدنظر قرار دادن رشته‌ها و شغل‌های مورد نیاز کشور در چند سال آینده، همان آمایش آموزش عالی است که مورد تأکید مقام معظم رهبری هم بوده است.
آمار شرکت‌کنندگان در رشته‌های مختلف کنکور در سال‌های گذشته
برای شرکت در رشته‌های تحصیلی باآزمون کنکور ۹۸ یک‌میلیون و ۱۱۸هزار و ۷۹۳ نفر ثبت‌نام کردند که از این تعداد ۱۶۴هزار و ۲۷۸ نفر در گروه ریاضی، ۶۳۷هزار و ۹۴ نفر در گروه تجربی، ۲۸۲هزار و ۱۵۱ نفر در گروه انسانی، ۲۴هزار و ۷۶۹ نفر در گروه هنر و ۱۰هزار و ۵۰۱ نفر در گروه زبان‌های خارجی داوطلب شدند.
در کنکور سراسری سال ۱۳۹۹ تعداد یک میلیون و ۳۹۱ هزار و ۵۲۴ نفر ثبت نام کردند، در آزمون گروه آزمایشی هنر تعداد ۱۱۳ هزار و ۷۳۲ داوطلب، در آزمون گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی تعداد ۱۵۵ هزار و ۲۵۰ داوطلب، در آزمون گروه آزمایشی علوم انسانی تعداد ۳۵۵ هزار و ۵۸۰ داوطلب، در آزمون گروه آزمایشی علوم تجربی تعداد ۵۹۴ هزار ۲۵۹ داوطلب و در آزمون گروه آزمایشی زبان‌های خارجی تعداد ۱۷۴ هزار و ۴۱۲ داوطلب شرکت کردند.
در کنکور سراسری سال ۱۴۰۰، مجموع ظرفیت ۲۰۵ هزار و ۸۶۹ نفر بود که بیشترین ظرفیت به گروه علوم تجربی با ۶۰ هزار و ۹۶۸ نفر اختصاص داشت.
در کنکور ۱۴۰۱ تعداد یک میلیون و ۴۸۹ هزار و ۲۲۰ نفر ثبت نام کردند، داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی با ۵۷۴ هزار و ۷۵۱ نفر، ۳۸.۶ درصد داوطلبان را به خود اختصاص دادند و بعد از آن گروه‌های علوم انسانی، زبان‌های خارجی، هنر و ریاضی قرار داشتند.
در نوبت اول آزمون سراسری سال ۱۴۰۲ نیز حدود ۹۷۸ هزار داوطلب در پنج گروه آزمایشی نوبت اول کنکور سال ۱۴۰۲ ثبت نام کرده بودند.
گروه علوم تجربی با ۴۵۰ هزار و ۵۷۷ نفر بیشترین تعداد داوطلب را به خود اختصاص داد، پس از آن گروه علوم انسانی ۳۱.۶ درصد داوطلبان را اختیار داشت، در گروه علوم ریاضی و فنی ۱۲۰ هزار و ۹۵ نفر شرکت کردند، گروه هنر ۳.۹۹ درصد داوطلبان و گروه زبان ۶ درصد داوطلبان را در اختیار داشتند.
توجه به این آمار نشان می‌دهد که رشته علوم تجربی از رشته‌های دیگر برای داوطلبان جذاب‌تر است و داوطلبان به هر دلیلی به ادامه تحصیل در رشته علوم تجربی علاقه دارند.
مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود در دیدار با جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها فرموده اند: «بعضی رشته‌ها در غربت قرار گرفته اند، آماری که به من داده اند نشان می‌دهد که مثلا حدود ۵۰ درصد داوطلبان کنکور رشته ریاضی که رشته بسیار مهمی است، کاهش پیدا کرده؛ این برای آینده کشور خطرناک است؛ ما این رشته‌های مهم علوم پایه را –به خصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را- برای آینده لازم داریم؛ اگر چنانچه داوطلبانِ این‌ها کم باشند و هجوم بشود به رشته‌های درآمدزا که حالا یک پولی و شغلی بلافاصله در اختیار انسان می‌گذارد، این [موجب]مشکل است. عوارضِ این عدم توازن را باید دستگاه‌های دانشگاهی حتما جبران کنند.»
دلیل علاقه به ادامه تحصیل در رشته تجربی چیست؟
با توجه به اینکه رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و مامایی جزء گروه علوم تجربی است، کارشناسان آموزشی براین عقیده‌اند که یکی از دلایل جذابیت این گروه برای داوطلبان ورود به آموزش عالی جایگاه خانوادگی آن است، چرا که خانواده‌ها این رشته‌ها را رشته‌هایی دارای شخصیت اجتماعی بالاتری می‌دانند و از این رو فرزندانشان را به سمت ادامه تحصیل در این رشته‌ها تحریک می‌کنند.
از طرفی این رشته‌ها پردرآمدتر هستند و داوطلبان به این دلیل جذب این رشته‌ها می‌شوند.
مسأله بعدی نیز از نظر کارشناسان مد روز است، کارشناسان آموزشی معتقدند به نوعی این رشته‌ها در کشور مد شده‌اند و جوانان نیز به همین دلیل جذب این رشته‌ها می‌شوند.
البته این دلایل مربوط به عده‌ای از داوطلبان است که رشته تحصیلی خود را از روی علاقه و استعداد انتخاب نمی‌کنند.
مهدی گلشنی استاد دانشگاه صنعتی شریف و عضو اسبق شورایعالی انقلاب فرهنگی، علت جاذبه برخی رشته‌ها برای جوانان را اینگونه مطرح می‌کند که با مد شدن یک رشته خاص در جامعه، دانش آموزان و والدین آن‌ها چشم و گوش بسته از آن تبعیت می‌کنند و نیاز‌های کشور در این مورد مطرح نیست، همچنین برخی داوطلبان نیز تصور می‌کنند که با ادامه تحصیل در اینگونه رشته‌ها قابلیت جذبشان در خارج از کشور بیشتر می‌شود یا از همین جا می‌توانند برای شرکت‌های خارجی کار کنند.
راهکار حل معضل رشد کاریکاتوری آموزش عالی
استاد دانشگاه صنعتی شریف راهکار حل معضل جذب داوطلبان به سمت یک رشته خاص را اینگونه بیان می‌کند که برای بسیاری از رشته‌ها به طور مثال رشته کامپیوتر به شرط تخصص و مهارت‌آموزی در راستای نیاز‌های فعلی کشور کار‌های بسیاری قابل تعریف است، اما شرط آن این است که آموزش‌ها در راستای ایجاد مهارت لازم برای ورود به صنعت و بازار کار باشد.
به گفته گلشنی، دانشگاه‌ها باید در پذیرش دانشجویان برای رشته‌های مختلف، رفع نیاز‌های کشور را مد نظر قرار دهند و به میزان نیاز کشور و متناسب با آن نیروی متخصص پرورش دهند.
محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در رابطه با جاذبه یک رشته خاص برای ادامه تحصیل در میان جوانان دغدغه‌مند است و می‌گوید: رشته دانشگاهی باید بر اساس توانمندی و علاقه انتخاب شود، نه آینده شغلی و مسائل دیگر.
وزیر علوم نیز راهکار حل این معضل را در پذیرش دانشجو براساس نیاز کشور می‌داند و عنوان می‌کند: باید در رشته‌های مختلف مانند علوم انسانی، علوم پایه، هنر، کشاورزی و فنی و مهندسی به اندازه نیاز جامعه دانشجو پذیرش کنیم و شاهد رشد کاریکاتوری در آموزش عالی نباشیم.
به گزارش فارس، اتفاقا این راهکار‌ها در حال اجراست و در قالب طرح آمایش آموزش عالی در دستور کار دانشگاه‌ها قرار گرفته است.
قاسم عموعابدینی معاون آموزشی وزیر علوم در این باره گفته است: طرح آمایش آموزش عالی را با مدل جدید منطقه‌به‌منطقه دنبال می‌کنیم، یعنی ابتدا ظرفیت شهرستان و بعد استان را مدنظر قرار می‌دهیم تا از این طریق ابعاد مختلف آمایش شامل ساماندهی، ماموریت‌گرایی، رتبه‌بندی، اصلاح محتوای درسی، مهارت‌افزایی و نحوه سنجش و پذیرش دانشجو را دنبال کنیم.
منبع: فارس