فالگیری و رمالی متاسفانه امروزه به یکی از واقعیت‌های زندگی برخی از افراد جامعه ما تبدیل شده است.
فالگیری و رمالی متاسفانه امروزه به یکی از واقعیت‌های زندگی برخی از افراد جامعه ما تبدیل شده تا جایی که برغم رشد و توسعه روزافزون فناوری و تکنولوژی‌های روز، جهل و بی خردی تعدادی از افراد موجب شده تا بازار افرادی که به خیال خود آینده را پیش بینی می‌کنند، روز به روز داغ و داغ‌تر شود.

بخت گشایی، رزق و روزی بخشیدن، کارگشایی، بخت گشایی از جمله واژگان خوشبختی هستند که سودجویان برای باز شدن قفل مشکلات مردم به ظاهر درمانده، پیشنهاد می‌کنند و همین مساله باعث شده تا عده‌ای خام و ساده لوح با تصور حل گرفتاری‌ها و باز کردن گره کور زندگی و مشکلاتشان به امید فراهم آمدن خوشبختی خود به این افراد مراجعه کنند.

به گفته جامعه شناسان و روانشناسان، افرادی که شیفته با خبر شدن از آینده خود هستند و سرنوشتشان را در ته فنجان چای و قهوه و از لا به لای چند کارت جستجو می‌کنند در حالی که بیشتر موارد فالگیر‌ها و رمال‌ها افرادی بدون تحصیلات هستند و خود نیز با مشکلات فراوانی نظیر اعتیاد، طلاق، فقر و مواردی از این دست مواجه هستند، چگونه می‌توان انتظار داشت که صحبت و یا دعا‌های آن‌ها بتواند گره از مشکلات زندگی آنان باز کند.

این در حالی است که در گوشه و کنار شهر قزوین همانند بسیاری از شهر‌های کشور افراد سوجو در قالب فالگیر و دعانویس فعالیت دارند که برحسب روزگار نیز کار و بارشان در این وانفسای اوضاع اقتصادی جامعه آنقدر گرفته که مشتریان برای مراجعه به آنان بایستی از روز‌ها قبل نوبت بگیرند.

برخی از رمالان و فالگیران حتی برای خود دفتر، تشکیلات و منشی‌هایی نیز استخدام کرده اند تا با گرفتن مبالغی گزاف از مردم، مشکلات آنان را مرتفع و یا آینده واهی را برای آنان پیش بینی کنند.

خانم میانسال فالگیری که در مرکز شهر قزوین سکونت دارد و سال هاست در فنجان قهوه بخت و اقبال مردم را می‌بیند و مراجعان زیادی دارد و تعداد مشتریانش روزانه نیز به بیش از ۴۰ نفر می‌رسد و اغلب مشتریانش هم زنان و دختران تحصیلکرده سطح استان و حتی استان‌های همجواری از جمله تهران، کرج و شمال کشور هستند که برای رفع گرفتاری و حوائج خود به وی مراجعه می‌کنند.

به گفته این زن فالگیر، هزینه اینگونه فال‌ها ۱۵۰ تا ۱۷۰ هزار تومان است، اما برای کار‌هایی که نیاز به دعا داشته باشد با توصیه وی به فرد دیگری باید مراجعه کنند که اغلب آن نیز میلیون‌ها تومان هزینه دارد و این‌گونه دعا‌ها بیشتر برای کارگشایی، رفع جن‌زدگی، نازایی، مشکلات خانوادگی و مال باختگان بوده و مدعی نیز هست که ۱۰۰ درصد جوابگو می‌باشد.

ناامیدی و یاس باعث گرایش به فالگیری و رمالی

به باور اغلب جامعه شناسان، علت مراجعه مردم به فالگیران و دعانویس‌ها، پایین بودن سطح آگاهی‌های دینی و دانش مردم و همچنین نبودن امکانات مناسب است.

از سوی دیگر، برخی افراد که به رمال‌ها و دعانویسان مراجعه کرده‌اند، اظهار می‌دارند که بعد از چندین دوره دعا نویسی، سلامتی خود را بازیافته و به مراد دل خود هم رسیده‌اند.

به سراغ یکی از مشتریان این زن فالگیر رفتم و دلیل مراجعه وی را پرسیدم که پاسخ داد “حس کنجکاوی و دانستن اینکه در آینده چه سرنوشتی در انتظارم خواهد بود، نزد وی آمده ام”.

یکی دیگر از مشتریان فالگیر که دانشجوی یکی از دانشگاه‌های قزوین است خود را از مشتریان پر و پا قرص فالگیری و دعانویسی معرفی می‌کند و اظهار می‌دارد که دعا از زمان‌های دور بین مردم ما رواج داشته و بسیاری از دوستانم به این مساله معتقد بوده و آن را گره گشای کارهایشان دانسته اند.

یکی دیگر از مراجعه کنندگان علت مراجعه خود به این زن فالگیر را چنین بیان می‌کند “عقل انسان در مقطعی از زندگی نمی‌تواند مشکلات را حل کند به همین دلیل مردم به سراغ افرادی می‌روند که به آن‌ها حس امیدواری می‌دهد، هرچند این امید واهی باشد، اما به آن‌ها انرژی مثبت می‌دهد تا در زندگی خود به عنوان یک نقطه روشن محسوب شود”.

خرافه هیچ منشا عقلانی، علمی و دینی ندارد

برای بررسی بیشتر این پدیده به سراغ یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه و انجمن جامعه‌شناسی قزوین رفتیم تا نظر وی را در رابطه با این پدیده اجتماعی جویا شویم.

لیلا حاجی آقایی، در ابتدا به ارایه تعریفی از فالگیری، رمالی و ساختار خرافی این پدیده پرداخت و گفت: خرافه هیچ منشا عقلانی، علمی و دینی ندارد و در واقع می‌توان آن را میل به تسلط و کنترل شرایطی که اصولاً قابل کنترل برای انسان نیست، تعریف کرد.

وی اظهار کرد: از منظر جامعه‌شناسی، جامعه‌ای که خرافاتی و عوام زده است، مردم برای رسیدن آسان به اهداف خود به دنبال فال و خرافات می‌روند و در فرهنگ آکسفورد نیز هرگونه عقیده نامعقول، بی‌اساس و عقاید باقیمانده از گذشته که از نظر علمی توجیهی ندارد، خرافه گفته می‌شود.

به گفته حاجی آقایی، منشا خرافات میراث اجتماعی است و به نوعی در فرهنگ معنوی جامعه دیده می‌شود، امروزه خرافات یکی از آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رود و مانع خردورزی جامعه و بدآموزی می‌شود و در واقع خرافات نوعی جهل و ناآگاهی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم زمینه‌های تاریخی این مساله را نیز بررسی کنیم، انسان‌های اولیه ناآگاه بودند و نمی‌توانستند بر شرایط مسلط شوند، آنان برای راهنمایی زندگی خود به عقل اتکا نمی‌کردند و براساس احساسات و قوه تخیل خود به چیزی‌ها دیگری پناه می‌بردند، در زندگی دچار ترس‌های مهیب و درماندگی می‌شدند و راه گریزی نداشتند، بنابراین با گرایش به خرافات راه امیدواری را برای خود ایجاد می‌کردند.

این جامعه شناس با بیان اینکه رفتار‌های خرافی زمانی که انسان به رابطه علی و معلولی پی نبرده و علم، آگاهی و خردورزی وجود ندارد، شکل می‌گیرد و موجب می‌شود چنین رفتار‌های خرافی تشدید شود، افزود: هر قدر جامعه فقر و ناکامی بیشتری داشته باشد، گرایش به خرافات نیز بیشتر می‌شود، مردمانی که دچار جمود فکری و اسیر سرنوشت هستند همه زندگی آن‌ها مبتنی بر اقتدار سنتی است و هر جا جامعه دچار فقر و استثمار و مشکلات روانی باشد بحث خرافات بیشتر می‌شود.

وی تاکید کرد: خرافات از نظر اجتماعی یک پدیده نامطلوب اجتماعی است که باید مورد بررسی و تحقیق همه جانبه قرار گیرد و اینکه چرا امروز تحصیلکرده‌ها و افراد آگاه با یک ذهنیت ابتدایی به سراغ این مولفه در جامعه می‌روند و زندگی خود را از مسیر عقلانیت خارج می‌کنند.

حاجی آقایی تصریح کرد: خرافات انواع مختلفی دارد مانند شکستن آیینه یا نحسی عدد ۱۳ و زمانی هم که در جامعه این موضوع گسترش پیدا می‌کند افراد به سراغ فال بین‌ها و رمال‌ها می‌روند و از آن‌ها می‌خواهند که از وضعیت ایجاد شده، نجاتشان دهند.

وی یادآور شد: انسان در زمانی که مشکلات عینی او را احاطه می‌کنند راه درمان فوری را می‌طلبد، به ویژه انسان‌های مدرن که همه چیز را فوری می‌خواهند و به سراغ افرادی خاص که اذعان دارند دارای نیروی خارق العاده‌ای بوده و با در اختیار داشتن قدرت برتر می‌توانند حلال مشکلات باشند، می‌روند در حالی که همه این‌ها ظاهری بوده و آن‌ها تنها در حال فریب دادن مردم هستند.

حاجی آقایی ادامه داد: ما در جامعه شناسی معتقدیم برای علت‌یابی گرایش افراد به فال بینی و خرافات بایستی به درون انسان‌ها مراجعه کنیم و انسان را به لحاظ اینکه در برابر مشکلات چگونه واکنش از خود نشان می‌دهد و با علم و خرد به چگونگی آن‌ها بپردازیم و برمبنای احساسات، خرافات و یک نیرویی که از بالا بر او احاطه شده را مورد بررسی قرار دهیم.

به گفته وی، خرافات زمانی که به سمت دین وارد شود بسیار سخت خواهد شد، وقتی دین به خرافات آلوده شود اصالت دین دچار خدشه خواهد شد و خیلی‌ها می‌توانند آن قدر رو به جلو پیش بروند که اصل دین را خدشه دار کنند، آدم‌هایی که ضعیف النفس هستند و کنش عقلانی کمی دارند، خواهان آن هستند تا از طریق این مسیر به خواسته خود برسند.

چرا افراد به خرافات و فال گیری روی می‌آورند؟

یک روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه در قزوین در این رابطه اظهار کرد: اعتقاد به خرافات مساله‌ای است که تنها به کشور ما محدود نمی‌شود و در بسیاری از کشور‌های پیشرفته و توسعه یافته نیز مردم به نوعی با این مساله دست به گریبان هستند.

اقدس اعرابیان ادامه داد: با نگاهی گذرا به تاریخ اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف نشان می‌دهد که در ورای اندیشه‌های علمی، نظراتی هست که هیچ مبنای علمی و عقلانی برای آنان یافت نمی‌شود و به همین دلیل نام خرافه، یعنی چیزی که پوچ و بی اساس است را به خود می‌گیرد.

وی افزود: خرافه‌ها، باور‌ها و عقاید بی پایه و اساسی هستند که با وجود تاثیر چشمگیر بر ذهن و زندگی مردم، هیچ دلیل منطقی را به همراه ندارند.

وی، مرز بین باور دینی و خرافه پرستی را بسیار ناچیز دانست که با کوچکترین اشتباه این باور‌های خرافی جایگزین اعتقادات دینی می‌شود، افزود: اگر خرافه در افراد تبدیل به باور شود تغییر آن بسیار سخت خواهد بود و این باور‌ها باعث دوری افراد از باور‌های صحیح و اصیل دینی می‌شود که گسترش آسیب‌های اجتماعی و سوءاستفاده گری از تبعات و پیامد‌های ناشی از این مساله خواهد بود.

این روانشناس دلایل گرایش افراد به فالگیری و خرافه پرستی را ۲ عامل مهم درونی و بیرونی دانست و اضافه کرد: شرایط محیطی و شخصیتی انسان در گرایش به خرافه پرستی بسیار تاثیرگذار است و عدم آگاهی افراد از موضوعات مهم چالش برانگیز نیز یکی دیگر از عوامل مهمی است که باعث متمایل شدن فرد به پذیرش باور‌های غیرمنطقی می‌شود و هرچه جامعه بیشتر درگیر این باور‌ها باشد، رشد و پیشرفت آن کندتر خواهد بود.

وی ادامه داد: برخی از نظریه پردازان عوامل فرهنگی، عادات و همرنگی اجتماعی را ریشه اصلی خرافه گرایی می‌دانند و زمانی که افراد با بحران‌های شدید زندگی مواجه می‌شوند ترس ناشی از آن باعث می‌شود فرد به هر وسیله‌ای متوسل شده و برای فرار از مسوولیت، گناه آن را به گردن دیگران بیندازد و کلماتی مانند “بختم بسته شده” و یا “بدشانسی آوردم” را علت ناکامی و شکست خود قلمداد می‌کند.

خرافه گرایی، ریشه در شخصیت افراد دارد

اعرابیان با بیان اینکه خرافه گرایی، ریشه در شخصیت افراد دارد، تاکید کرد: زمانی که امکان کنترل محیط کمتر باشد، گرایش به خرافات نیز بیشتر شده و خرافه باعث تحت سیطره گرفته شدن فکر انسان می‌شود.

وی ادامه داد: در بیشتر موارد افرادی که با تنش و استرس مواجه هستند هنگام مراجعه به افراد فالگیر این حس را پیدا می‌کنند که به آرامش نسبی رسیده‌اند که این خود عامل تاثیرگذاری در افزایش مراجعه به این دسته افراد است.

این استاد دانشگاه، ناکامی و شکست را از دیگر دلایل گرایش افراد به فالگیران و رمالان دانست و افزود: به منظور کاهش فشار روانی و اضطراب افرادی که دارای شخصیت منفعل و تأثیر پذیر هستند و افرادی که دارای اختلال وسواس فکری، عملی و اضطراب هستند و نیز افراد خودشیفته به منظور تأیید کار‌های خود و اطلاع از آینده به خرافه پرستی و فالگیری روی می‌آورند.

وی تاکید کرد: همچنین افراد پارانوئید (بیماران دارای اختلال شخصیت، بدبین و بدگمان) جهت آگاهی از نیت و قصد اطرافیان خود و آمادگی به منظور مقابله با آنان به این مسایل گرایش بیشتری دارند.

اعرابیان با اشاره به پیامد‌های گرایش به فالگیری و خرافه پرستی، تصریح کرد: یکی از خطرات این مساله آن است که موجب بی اختیاری و عدم کنترل انسان بر رویداد‌ها می‌شود، چرا که یک انسان خرافی همیشه خود را به تقدیر وابسته می‌داند و گمان می‌کند که سرنوشت انسان از پیش طراحی شده و غیر قابل تغییر می‌باشد.

به گفته وی، گرایش به خرافات باعث از دست دادن انگیزه انسان‌ها شده که در برخی موارد نیز موجب به خطر افتادن سلامت و دور شدن از درمان‌های پزشکی و در نهایت هم باعث تلف شدن وقت و هزینه افراد می‌شود.

این روانشناس خاطر نشان کرد: برخی سوء استفاده گران به عنوان رمال و فالگیر از سادگی افراد استفاده کرده و با اخذ مبالغ هنگفت نسخه‌های من درآوردی برای حل مسایل و مشکلات آنان در نظر می‌گیرند، چرا که اضطراب ناشی از کنترل امور به حدی شدید است که افراد مضطرب جهت کاهش آن حاضرند از هر شیوه منطقی و غیرمنطقی استفاده کنند.

زنان علاقه بیشتری به فالگیری و رمالی دارند

این استاد دانشگاه با بیان اینکه زنان علاقه بیشتری به خرافه گرایی و فالگیری دارند، گفت: اکثر مشتریان فالگیران و رمالان، خانم‌هایی هستند که به دلیل نداشتن تفریحات سالم و یک گوش شنوا که بدون قضاوت حرف‌های آنان را شنوا باشد به سمت و سوی این افراد تمایل دارند، به عنوان مثال به منظور کاهش اضطراب ناشی از فشار‌های اجتماعی و یا به تعویق افتادن ازدواج و بالارفتن سن جهت بخت گشایی به این روش به اصطلاح درمانی روی می‌آورند و برخی از آقایان نیز به منظور یافتن شغل مناسب، ارتقای شغلی، انجام معاملات خوب و رفع موانع اقتصادی مراجعه کنندگان به فالگیران هستند.

وی با تاکید براینکه حال چه باید کرد؟، افزود: با توجه به آسیب‌های جدی اجتماعی و اقتصادی که این معضل بر تک تک افراد جامعه وارد می‌آورد، مهم است که بتوان آموزش لازم در خصوص خودآگاهی و خودشناسی به یکایک افراد جامعه داده شود.

وی ادامه داد: با کمک مشاوران و روانشناسان مجرب به ریشه یابی اینگونه مسایل بایستی پرداخته شود و برای آنان نیز راهکار‌هایی موجه به صورت منطقی و عقلانی ارایه گردد.

وی خاطرنشان کرد: مشاوره‌های زوج درمانی، خانواده درمانی و فردی جهت حل مسایل خانوادگی و کاهش اضطراب صورت پذیرد و امید است با افزایش تبحر در مهارت‌های زندگی و سبب شناسی واقعی و منطقی رویداد‌ها از روش‌های درست جهت حل مسایل روزمره زندگی استفاده کرد تا این افراد فرصت فعالیت آسیب زا در جامعه نداشته باشند.

منبع: ایرنا
پایگاه خبری سه گوش
محمد امین وصالی